قدرت تصمیم گیری
قدرت تصمیم گیری
تصمیم گیری یکی از مهمترین بخش های زندگی ماست. انسان هر روز با موقعیت هایی روبرو می شود که باید در مورد آنها تصمیم بگیرد. گاهی اوقات این موقعیت ها کوچک و کم اهمیت هستند. گاهی اوقات نیز بسیار مهم اند و تأثیر زیادی روی زندگی فرد می گذارند و ما با انتخاب ها و تصمیم هایی که می گیریم در حقیقت مسیر زندگی مان را انتخاب می کنیم. تصمیم گیری های مهم می تواند روی سلامتی، ارتباط ها و آینده فرد تاثیر گذارند. بنابراین بسیار مهم است که درست تصمیم بگیریم؛ چرا که با گرفتن تصمیم های درست احساس مسئولیت پذیری در تصمیم گیرنده رشد می کند و علاوه بر پذیرش نتایج آن منجر به افزایش اعتماد به نفس، خودباوری فردی، افزایش روحیه استقلال طلبی، شادی و احساس کامیابی در فرد می شود و این حالت هم در فرد و هم در اطرافیان وی اثر مثبتی می گذارد. تصمیم گیری موثر شاخص مهمی برای شناخت میزان رشد عقلی، عاطفی و اجتماعی افراد اسست، هنر تصمیم گیری اثر بخش، مهارتی است که در کنار مهارت جرأت ورزی و اعتماد به نفس مطرح می شود. البته فراموش نکنید که پایدار ماندن در تصميم، بسیار دشوارتر از تصمیم گیری است.
تصمیم گیری چیست؟
تصمیم گیری فرایند بررسی، پیش بینی و ارزیابی نتایج، از میان راه حل های موجود و انتخاب نهایی یک راه حل برای رسیدن به هدف مورد نظر است. فرایندی است که در آن تصمیم گیرنده به تعریف و حل مشکلات می پردازد و روی فرصت ها سرمایه گذاری می کند. همچنین فرایند قضاوت یا انتخاب میان چند راه مختلف حل یک مسئله تا انجام مجموعه ای از اقدامات مختلف است که در شرایط مختلف انجام می شود. حل مساله و تصمیم گیری بسیار شبیه به یکدیگرند و تفاوت بین این دو فرایند، تنها به موقعیت های آنها مربوط می شود.
اهمیت تصمیم گیری در زندگی
تصمیم گیری موثر، درست و سنجیده باعست کسب موفقیت و احساسی رضایتمندی فردی می شود. با گرفتن تصمیم های درست احساس مسئولیت پذیرش در تصمیم گیرنده توسعه می یابد و علاوه بر پذیرش نتایج تصمیم منجر به افزایش اعتماد به نفس و خودباوری فردی و افزایش روحیه استقلال طلبی فرد می شود.
عوامل اساسی در مهارت تصمیم گیری
عوامل اساسی موثر بر یک تصمیم: 1.موقعیت یا مسئله. 2.تصمیم گیرنده. 3.عوامل فرعی.
مسئله:
مسئله یا موقعیت متشکل از عناصر مختلفی است که از یک موقعیت به موقعیت دیگر متفاوت است. مواردی نظير:
- میزان دشواری مسئله یا موقعیت
- میزان واضح بودن مسئله یا موقعیت
- میزان قطعی بودن نتایج و پیامدهای مسئله یا موقعیت
تصمیم گیرنده:
عوامل فردی زیادی وجود دارد که بر تصمیم گیری های افراد تاثیر می گذارند. مهمترین این عوامل فردی عبارتند از:
- اعتماد به نفس
- استقلال فکری
- عدم ترس
- درک درست موقعیت و مشکل
- ارزش ها، باورها و نگرش ها
- دانش و اطلاعات درباره مشکل و یا موقعیت
- شیوه تصمیم گیری
- آمادگی برای مشورت با دیگران
- انعطاف پذیری و میزان پذیرش فرد
- میزان مسئولیت پذیری
عوامل فرعی
مهمترین عوامل فرعی موثر تصمیم گیری عبارتند از :
- فشار هاي اجتماعي، همسالان و گروه مرتبط با تصمیم گیرنده.
- موقعیت اجتماعی تصمیم گیرنده .
- موقعیت مکانی و زمانی تصمیم گیرنده.
- خواسته ها و آرزوهای افراد موثر در زندگی تصمیم گیرنده .
- رسانه های جمعی.
انواع تصمیم گیری
١- تصمیم گیری تکانه ای
در این نوع تصمیم گیری، مبنای تصمیم گیری یک فکر ناگهانی و یا یک تکانه است، در این سبک، تصمیم گیری، فرد فرصت فکر کردن را به خود نمی دهد و سریع تصمیم می گیرد. مسلم است که این روش تصمیم گیری پیامدهای منفی زیادی در پی خواهد داشت. نمونه هایی از این نوع تصمیم گیری عبارتند از:
– پدری را در نظر بگیرید که وارد خانه شده و متوجه می شود که فرزندش در خانه نیست، ناراحت می شود، زیرا قرار نبوده که تا ساعت ۹ شب فرزند وی بیرون از خانه باشد، با ورود فرزند به خانه، پدر بصورت ناگهانی و بدون تفكر به فرزند خود حمله کرده و او را کتک می زند.
– خانمی که در یک مهمانی بدون فكر تصمیم می گیرد که همه دوستان حاضر در آن مهمانی را هفته بعد به منزل خود دعوت کند. در حالی که همسرش برنامه دیگری را برای آن زمان در نظر دارد.
۲- تصمیم گیری مطیعانه
در این نوع تصمیم گیری، مبنای تصمیم فرد بر اساس اطاعت، پیروی، دنباله روی، حرف شنوی و… از دیگران است. فرد به مطالعه، بررسی و ارزیابی نمی پردازد بلکه فقط به آنچه از وی می خواهند عمل می کند. این قبیل از افراد همیشه به کسی نیاز دارند تا برای آنها تصمیم و از این افراد به دلیل فرار از مسئولیت پذیری و ترس از ، مسئولیت تصمیم های خود را به دیگران واگذار می کنند و به دیگران اجازه می دهند تا در مورد آنها تصمیم بگیرند. گاهی تصمیم گیری مطیعانه می تواند صدمه زیادی به ازدواج افراد وارد کند و نمونه این تصمیم گیری در ازدواج، ازدواج های سنتی است که والدین دختر و پسر با یکدیگر صحبت می کردند و فرزندان هم از نظر والدین پیروی می کردند. نمونه هایی از این تصمیم گیری عبارت است از:
– از زمانی که دوست علی به کلاس گیتار می رود او هم سعی دارد که نواختن گیتار را یاد بگیرد. در حالیکه او به سازهای سنتی مثل سه تار علاقه دارد.
– دليل ازدواج رضا با همسرش این بود که پدر بزرگش از او خواسته بود که قبل از مرگ او را در لباس دامادی ببیند. به همین دلیل رضا برای اینکه پدربزرگش را خوشحال کند با دختری که خانواده برایش در نظر گرفته بودند ازدواج کرد، در حالی که او به فرد دیگری دلبسته بود.
٣- تصمیم گیری اجتنابی
در تصمیم گیری های اجتنابی، فرد سعی می کند تا آنجا که ممکن است تصمیمی نگیرد و یا تصمیم گیری را به تعویق بیندازد. یعنی در واقع هر روز تصمیم گیری را به فردا موکول کنند. فردایی که ترجیح می دهند هرگز نیاید. نتیجه این نوع تصمیم گیری آن است که فرد اقدامی برای حل مشکل خود نمی کند و زندگی خود را به طور آشفته پیش می برد و روز به روز مشکلاتش بیشتر می شود. نمونه هایی از عبارت است از:
– شخصی که ناراحتی قلبی دارد و باید هرچه سریع تر عمل شود ولی سعی می کند عمل خود را به تعویق بیندازد.
۴- تصمیم گیری اخلاقی
در این نوع تصمیم گیری ها ملاک، بایدها و نبایدهای اخلاقی است نه تفکر. به طور مثال ممکن است فرد به این نتیجه برسد که ازدواج با فرد خاصی صلاح نیست و آینده خوبی در این ازدواج نمی بیند، ولی از آنجایی که مدتی با او ارتباط داشته است، یا با هم نامزد بوده اند یا با یکدیگر صحبت کرده اند به این نتیجه می رسد که ناامید کردن طرف مقابل کار درستی نیست، بنابراین با آن فرد ازدواج می کند، در حالی که می داند با یکدیگر تناسبی ندارند. مثال دیگر آنکه فردی ممکن است به یک ازدواج ناسالم ادامه دهد چون فکر می کند نباید که خانواده اش را با طلاق خود برنجاند.
۵- تصمیم گیری منطقی
این نوع تصمیم گیری، سالم ترین نوع تصمیم گیری است. در این نوع تصمیم گیری فرد بر اساس تفکر، ارزیابی، بررسی و مطالعه به تصمیم گیری می پردازد. این نوع تصمیم گیری بر اساس واقعیت ها انجام می شود. از آنجایی که زیربنای این تصمیم گیری ارزیابی و مطالعه مبتنی بر عقل است؛ معمولا امکان اشتباه و خطای کمتری نسبت به تصمیم گیری های دیگر دارد.
مراحل تصمیم گیری منطقی و عقلانی
مرحله اول: خودآگاهی
وقتی ما می خواهیم تصمیمی بگیریم باید ابتدا با خود فکر کنیم که من در حال تصمیم گیری هستم. فرد باید متوجه شود که با یک تصمیم گیری رو به رو است. گاهی اوقات آنقدر سریع و بدون فکر تصمیم می گیریم که اصلا متوجه نمی شویم در یک موقعیت تصمیم گیری قرار داریم. زمانی که فرد متوجه شد باید تصمیم بگیرد، ضروری است که بر موضوع تمرکز کند، موضوع یا مسئله را روشن کند و اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری نماید.
مرحله دوم: یافتن انتخاب های مختلف
وقتی آگاه شدیم که باید درباره چه موضوعی تصمیم گیری کنیم، وارد مرحله دوم تصمیم گیری می شویم و باید مشخص کنیم که چند انتخاب در آن موقعیت وجود دارد و بر اساس آن چه تصمیم هایی می توانیم بگیریم. در بعضی از موقعیت ها انتخاب های متعددی ولی در بعضی از موقعیت ها حق انتخاب های کمی وجود دارد، مثلا ما باید از بین دو انتخاب یکی را برگزینیم.
بنابراین برای اینکه متوجه شویم در یک موقعیت چه تصمیم هایی می توانیم بگیریم باید خوب فکر کنیم و تمام انتخاب های ممکن را پیدا کنیم و تمام مواردی را که به ذهنمان می رسد چه خوب و چه بد، در نظر بگیریم و بر روی کاغذ بنویسیم. به خاطر داشته باشید که هرچه انتخاب های بیشتری برای تصمیم گیری در یک موقعیت وجود داشته باشد، بهتر می توانید تصمیم بگیرید.
مرحله سوم: ارزیابی انتخاب های مختلف
برای اینکه تشخیص دهیم از بین انتخاب های مختلفی که در یک موقعیت وجود دارد، کدامیک را انتخاب کنیم تا تصمیم گیری انجام داده باشیم، باید پیامدهای هر انتخاب را هم پیش بینی کنیم چرا که هر تصمیمی پیامدهای خاص خود را دارد. تصمیم های درست، پیامد موفقیت آمیز و بهتری دارند و بالعکس تصمیم های نادرست، پیامدها نامناسب و یا حتی خطرناکی را به دنبال دارند.
مرحله چهارم: بهترین انتخاب
در مرحله آخر تصمیم گیری باید بهترین انتخاب را برگزینیم. اما از کجا می توانیم متوجه شویم کدام انتخاب از همه بهتر و مناسب تر است؟ برای این کار باید به پیامدهای انتخاب خود توجه کنیم و انتخاب هایی را که پیامدهای منفی زیادی را به دنبال دارد را کنار بگذاریم، سپس از بین موارد باقیمانده، انتخابی را که تبعات خوب و مثبت بیشتر و پیامدهای منفی کمتری دارد را انتخاب کنیم و بر آن اساس تصمیم خود را بگیریم.
راهکارهای تصمیم گیری درست و منطقی
١- مشورت با افراد دانا، متخصص و با تجربه در زمان تصمیم گیری. ۲- برنامه ریزی و تلاش برای افزایش آگاهی فردی. ۳- مدیریت هیجان در زمان تصمیم گیری. ۴- استفاده از نگرش انتقادی و کل نگر در زمان تصمیم گیری ۵- بررسی تمام جوانب تصمیم و نتایج آن. ۶- توجه به تمام عوامل موثر در تصمیم گیری . ۷- بهره گیری از روش ها و تکنیکهای مختلف تصمیم گیری. ۸- هدف گذاری موثر پیش از تصمیم گیری.9- استفاده از تجربه های دیگران در تصمیم گیری. 10- مسئولیت پذیری در برابر تصمیم هایی که گرفته ایم. 11- احترام گذاشتن به خود و دیگران و ابراز وجود موثر. ۱۲- نظر خواهی از تمام افراد گروه در زمان تصمیم گیری های مشارکتی.
نمونه مراحل تصمیم گیری مناسب
1- تصمیم با چالشی که با آن روبرو هستید چیست؟
۲- چه انتخاب هایی در پیش رو دارید به طور نمونه :
انتخاب اول:……………….
انتخاب دوم: ……………..
انتخاب سوم: …………….
3- عواقب و نتایج هر انتخاب را یاداشت کنید:
عواقب مثبت: …………………..
عواقب منفی:………………….
۴- در نهایت تصمیمی که شما گرفته اید این است که: …………
دلایل شما برای این تصمیم به شرح زیر می باشد:……………
البته وفادار ماندن به تصمیم، بسیار دشوارتر از تصمیم گیری است. اما آنچه در لحظه های پر کشش و پر تلاطم وفاداری در تصمیم ما رایاری میکند،عواملی مانند بینش و آرمان، ارزش های بنیادین و ماموریت های ما در زندگی می باشد.
ابراز وجود و تصمیم گیری
ابراز وجود مهارت مهمی در تصمیم گیری های روزانه است. اما قبل از بررسی تأثیر ابراز وجود در تصمیم گیری به چیستی و قوانین ابراز وجود خواهیم پرداخت. قوانینی نظیر:
– احترام به عقاید، باورها، افکار و احساسات خود و دیگران.
– توانایی بیان خویشتن به شکل روشن و شایسته.
– شناختن قدر و قیمت خود و روراست بودن با خود
– پذیرش مسئولیت زندگی، انتخاب ها و تصمیم هایمان.
– دیگران و شرایط را به خاطر آنچه برایمان پیش آمده ملامت نکنیم.
– قضاوت منفی درباره خود و دیگران نکنیم.
– توانمندی در تصمیم گیری سریع در وهله اول و بعد تصمیم گیری موثر.
نگرانی بیهوده در زمان تصمیم گیری بر تردیدها و دودلی های فرد می افزاید. تلاش نکنید بهترین تصمیم ها را بگیرید. در تصمیم گیری ها دنباله رو بی چون و چرای دیگران نباشید و از آنها نصیحت و اندرز شنوی نکنید. می توانید از دیگران راهنمایی بخواهید ولی اجازه ندهید که در تصمیم گیری هایی که مسئولیت نهایی آن با شماست دخالت کنند. برای تقویت تصمیم های خود به سلیقه خودتان اعتماد کنید و از اشتباه کردن نترسید.
مرکز مشاوره دیدار 02188893258
http://t.me/clinicdeedar
www.clinicdeedar.com
تغییر باورها
