تنبیه کودک
کودک و انضباط
انضباط به معنای تنبیه کردن برای اصلاح رفتار نیست. اصول انضباطی موثر در کنار رهنمودها و تعیین حدود، به کودک کمک می کند تا فردی منضبط بار آید. نوزاد انسان فردی ناتوان است. او با کمک و راهنمایی والدین یاد می گیرد دست بزند، برای خداحافظی دست تکان دهد، دالی کند و بسیاری از مهارتهای دیگر را فرا گیرد. ثبات در برقرار کردن روشهای انضباطی، امری ضروری است. می دهد. ثبات مهم ترین اصلی است که باید رعایت شود. بسیاری از اوقات، والدین به شیوه ای رو می آورند، اما پس از چند روز که تغییری را مشاهده نمی کنند، به شیوه دیگری متوسل می شوند. یک یا دو روش انضباطی را در پیش بگیرید که بتوانید همواره به آن پایبند باشید و اجازه دهید گذشت زمان تأثیر آن را نشان دهد. فراموش نکنید که گاه باید رفتاری را اصلاح کنید که طی پنج سال در کودک شما شکل گرفته است.
تعیین حدود
کودکان باید قطعیت امور را بدانند، اینکه چه کاری را می توانند انجام دهند و چه کاری را نمی توانند. حدود به کودک می فهماند در هر شرایطی چه انتظاراتی باید داشته باشد و این در واقع رهنمودی برای رفتار او به شمار می رود. وقتی حدی برای فرزند خود تعیین می کنید، توجه داشته باشید که آن را کوتاه و روشن بیان کنید. توضیحات پیچیده درباره ی مقررات تاثیر زیادی بر کودک شما ندارد. عباراتی از قبیل: «حتما باید خواهر و برادر) از خیابان رد شوی چون ممکن است تو نباید از مبلها بالا بروی چون ممکن است بیفتی»، نمونه مختصر و مفید است. دلیل لزوم مقررات را برای فرزند خود توضیح دهید. هیچ کس حتی یک کودک پنج ساله، دوست ندارد به او دستور دهند. اگر بتوانید ساده ای برای لزوم مقررات خود بیان کنید، کودک شما بهتر از آن می کند. اگر باید مقرراتی رعایت شود، در فرصت مناسب، قبلا آن را به في خود یاد آوری کنید. مثلا اگر کودک شما هنگام رد شدن از خیابان با دوچرخه فراموش می کند که ابتدا بایستد و خیابان را نگاه کند، قبل از آنکه برای دوچرخه سواری با کودک خود بیرون بروید به او یادآوری کنید: یادت باشد که برای رد شدن از خیابان، باید بایستی و ماشینها را نگاه کنی.
مثبت باشید
اولین نکته ای که در اجرای یک برنامه انضباطی مؤثر باید رعایت شود، مثبت بودن است. هرچند اکثر افراد روی موارد منفی انگشت می گذارند، اما تمجید کردن روشی مؤثر و نیرومند در تغییر رفتار است. متاسفانه غالب اوقات وقتی کودک گریه می کند، جیغ میکشد یا سر وصدا راه می اندازد، به یاد قوانین انضباطی می افتیم، نه زمانی که آرام و بی صدا در اتاق بازی می کند. مع الوصف می توانید روش خود را تغییر دهید و بر رفتارهای مثبت فرزند خود تمرکز کنید. دقیقا مشخص کنید که قصد دارید چه رفتاری را تقویت کنید. مدتی رفتار کودک را زیر نظر بگیرید و هر گاه رفتار مورد نظرتان از کودک سرزد از او تمجید کنید. مثلا اگر فرزندتان اسباب بازیهایش را به خواهر کوچکترش نمی دهد، مترصد زمانی باشید که او به راحتی با خواهرش کنار می آید. گاهی باید خیلی دقت کنید، اما بالاخره رفتار مناسب از او سر خواهد زد. می توانید از رفتار مناسب به این صورت تمجید کنید: «از اینکه باب بازیهایت را با خواهرت تقسیم کردی واقعا خوشحالم.»
نکته مهم این است که رفتار کودک را تحسین کنیم، نه اینکه او را به دلیل ” خوب بودن” مورد تمجید قرار دهیم. اگر اوایل کار، رفتار مورد نظر زیاد از کودک سر نزد، دلسرد نشوید. از هر فرصتی برای تحسین کردن استفاده کنید، حتی اگر کودک چیزی را ببخشد که علاقه ای به آن ندارد، مثل یک آب نبات. استفاده از جدولی که پیشرفت رفتارهای مثبت در آن ثبت شود نیز مفید است.
تضعیف رفتارهای منفی
برای تضعیف رفتارهای منفی نیز می توانید از تحسین استفاده کنید. اگر از کودک خود برای “انجام ندادن” رفتار منفی تمجید کنید، انجام رفتار منفی را کاهش خواهید داد. اگر فرزند شما خواست خود را با غرغر بیان می کند، هر گاه بدون ناله کردن تقاضایی کرد، از او تمجید کنید: «از اینکه بدون ناله کردن چیزی را می خواهی واقعا خوشحالم» یا «از اینکه مثل یک بچه بزرگ درخواست کردی متشکرم». ممکن است مدتی طول بکشد تا رفتار منفی رو به کاهش بگذارد، اما بالاخره این مرحله شروع می شود.
عواقب تخلف
وقتی حدود را برای فرزند خود مشخص می کنید، بهتر است عواقب تخلف از آن را نیز بازگو کنید. هر رفتاری پیامدی طبیعی به دنبال دارد. اگر بزرگ ترها کار نکنند حقوقی دریافت نخواهند کرد. اگر لباسهای لباسی برای پوشیدن نخواهید داشت. گاه نادیده گرفتن عواقب طبیعی رفتار کودک آسان است. مثلا اگر کودک از شام خوردن خود نتیجه طبیعی آن گرسنگی است. اگر با دوستانش بدرفتاری کند کسی با او بازی نخواهد کرد. در صورت لزوم بگذارید فرزندتان چنین پیامدهایی را تجربه کند. در مقام والدین می توانید برای بعضی از رفتارها عواقب منطقی تعیین کنید. مثلا اگر کودک شما از یک اسباب بازی درست استفاده نمی کند آن را از او بگیرید. اگر وسیله ای را خراب می کند، از او بخواهید در تعمیر آن نقشی داشته باشد. اگر با رنگ یا مداد شمعی جایی را کثیف کرد از او بخواهید در تمیز کردن آن محل کمک کند. پی آمدهای منطقی ارتباطی روشن بین رفتار و نتیجه آن برقرار میکند.
وقفه
شاید گاه لازم باشد برای اصلاح یک رفتار، از راهکار منفی بهره بگیرید. وقفه روش مؤثری است تا کودک شما دوباره کنترل خود را به دست آورد. اما برای آنکه این روش کارایی خود را حفظ کند باید درست اعمال شود. مکانی را در منزل برای این تنبیه در نظر بگیرید، مثلا اتاق بچه ها. یک صندلی را دور از مکان بازی بچه ها یا مکانی پرت در خانه قرار دهید. یکی دو رفتار را که درخور چنین تنبیهی باشد، مشخص کنید: مثلا کتک زدن دیگران، لگد زدن یا رفتار بی ادبانه نسبت به بزرگترها. توجه داشته باشید که این تنبیه را در موارد مختلف به کار نبرید. همچنین برای رفتارهایی که مکررا از کودک سر می زند، از این تنبیه استفاده نکنید. اعمال بیش از اندازه این تنبیه کارایی آن را از بین می برد. وقتی کودک به رفتاری دست می زند که قصد تضعیف آن را دارید، ابتدا به او اخطار بدهيد (صدمه زدن به دیگران بلافاصله باید مورد تنبيه قرار گیرد و نیازی به اخطار ندارد). اگر کودک به رفتار خود ادامه داد به او بگویید باید تا پنج دقیقه تنبیه شود. زمان وقفه باید با سن کودک متناسب باشد. یک دقیقه در ازای هر سال( یک کودک پنج ساله باید پنج دقیقه تنبیه شود). با کودک خود درگیری لفظی پیدا نکنید و در صورت لزوم او را تا محل وقفه همراهی کنید. برای کنترل زمان، از زمان سنج گاز یا مایکروفر استفاده کنید. اگر فزندتان شما را صدا کرد، به او جواب ندهید. اگر سعی کرد محل تنبیه را ترک کند او را سر جای خود برگردانید و به او بگویید که هنوز زمان سنج زنگ نزده. اگر زمان سنج زنگ زد ولی کودک شما هنوز ناراحت بود کافی است با یک جمله ساده به او بگویید که هر وقت آرام شد می تواند محل را ترک کند.
وقتی زمان وقفه تمام شد، شاید لازم باشد رفتار مورد نظر و علت وقفه را به طور خلاصه برای کودک توضیح دهید. این باید آخرین واکنش شما در مورد رفتار مذکور باشد. گذشته را فراموش کنید و هریک به دنبال کار خود بروید. وقفه را می توان در مکانهای دیگر مثل اتومبیل هم اعمال کرد.
محرومیت از امتیازات
گاه برای سرپیچی از مقررات می توانید امتیازی را لغو کنید. محرومیت از تماشای یک فیلم جالب، بازی با اسباب بازی یا پلی استیشن اگر به جا انجام شود، مؤثر خواهد بود. ممنوعیت تماشای تلویزیون، زمانی که برنامه جالبی ندارد، فایده ای ندارد. جمع کردن تمام اسباب بازیها برای تخلف از یک قانون احتمالا وضعیت را بدتر می کند، چون کودک دیگر سرگرمی ای ندارد جز اینکه مزاحمت ایجاد کند و اگر بازی با پلی استیشن را برای یک روز منع کنید تأثیرش بیشتر از محرومیت یک هفته ای است چون بعد از گذشت یکی دو روز هم شما و هم فرزندتان فراموش خواهید کرد که اصلا برای چه آن را کنار گذاشته اید!
و خلاصه اینکه، هر راهکاری را به کار می برید، به این نکات توجه داشته باشید:
– در کار خود ثابت قدم باشید.
– جریمه یا تنبیه را بلافاصله بعد از رفتار نادرست اعمال کنید. اگر بین رفتار نادرست و مجازات آن خیلی فاصله بیفتد ارتباط بین رفتار و نتیجه آن احساس نمی شود.
– اطمینان حاصل کنید که نوع پاداش و تنبیه برای کودک شما اهمیت دارد.
– بگذارید گذشت زمان تأثیر راهکار را نشان دهد. تغییر رفتار یک شبه اتفاق نمی افتد.
برای آموزش نکات فرزندپروری مانند تنبیه از یک مشاور کودک کمک بگیرید.
مرکز مشاوره دیدار 02188893258
www.clinicdeedra.ir
http://t.me/clinicdeedar
