آزمون هوش وکسلر

آزمون هوش وکسلر

ویژگیهای روان سنجی مقیاس تجدیدنظر شده هوشی وکسلر کودکان

الف – پایایی

پایایی آزمون هم با روش دو نیمه کردن هم بازآزمایی برای آزمون های فرعی و نیز برای هوش بهرهای کلامی، عملی و کل محاسبه شده است. میانگین ضرایب پایایی دو نیمه کردن به روش زوج و فرد برای هوش بهرهای کلامی، عملی و کل به ترتیب 0/94  ، 0/90 ، 0/96  بود و ضرایب بازآزمایی سه گروه سنی (6/5 تا 7/5 و 10/5 تا 11/5 و 14/5 تا 15/5  ) به ترتیب 0/93 ،  0/90 و 0/95 بود.

بازآزمایی در فاصله تقریبا یک ماه محاسبه گردید. بازآزمایی نشان داد که تمرین روی این آزمون تا حدودی مؤثر است و مقدار متوسط آن در مقیاس کلامی2/5 نمره ، در مقیاس عملی 9/5  نمره و در کل ۷ نمره می باشد. لذا در مورد بازآزمایی کودکان در فاصله زمانی کوتاه مدت به این قبیل تأثيرات باید توجه نمود (آناستازی، ۱۳۹4).
میزان پایایی خرده آزمون ها نسبت به هنجار قبلی رضایت بخش تر و تغییر پذیری بیشتری  داشته است، کمترین ضریب همسانی در مورد الحاق قطعه ها برابر0/70  و بیشترین ضریب در مورد گنجيه لغات 0/86  گزارش شده است. ضرایب پایایی متوسط برای خرده آزمونهای کلامی بین 0/77  تا 0/86  (با میانه 0/80 ) در حالی که برای خرده آزمون های عملی اندکی پائین تر و بین 0/70  تا 0/89  (با میانه 0/72 ) بوده است.

اما ضرایب پایایی تا اندازه ای برحسب سطوح سنی مختلف متفاوت است (وکسلر ۱۹۷۶، شریفی و نیکخو، ۱۳۷۰).

ب . روایی

برای محاسبه روایی این آزمون از روش های مختلفی استفاده شده است از جمله همبستگی این آزمون با آزمون استنفرد – بینه (تجدید نظر چهارم) برابر 0/78 با آزمون های گروهی هوش 0/99 و با آزمون های ملاکی مناسب از جمله آزمون پیشرفت تحصیلی پر بادی کالج 0/71 و با نمره های کلاسی 0/29 بوده است. این همبستگی در مقیاس کلامی در مقایسه با مقیاس عملی بیشتر بوده است. خطای معیار اندازه گیری (برحسب نمره های هوش بهر) برای مقیاس کلی 3/19 ، برای مقباس کلامی 3/6 و برای مقیاس عملی 4/62  بوده است. دامنه تغییر خطای معیار اندازه گیری (برحسب نمره های مقیاس های فرعی) برای خرده آزمونهای کلامی بین ۱۱۰ تا ۱٬44 گزارش شده است. کمترین خطا (1/15) در مورد گنجینه لغات و بیشترین خطا (1/44) در مورد حافظه عددی مشاهده شده است. دامنه تغيير خطای معیار اندازه گیری در خرده آزمون های عملی از
1/17  تا 1/70 بوده و کمترین خطا ( 1/17 ) در مورد طراحی با مکعب ها و بیشترین مقدار خطا ( 1/70) در مورد الحاق قطعه ها و مازها گزارش شده است (مارنات، ۱۳۷۵).

ج – هنجارها

نحوه ارزیابی نمره های حاصل از فرم تجدید نظر شده مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان، به شرح زير است. نخست نمره خام در گروه سنی کودک به نمره های معیار هنجار شده تبدیل می شوند. برای فواصل ۹ سالگی تا ۱۹ سال و ۱۱ ماهگی جدول هایی برای به دست آوردن نمره های معیار تهیه شده است. نمره های معیار آزمون های فرعی دارای توزیعی با میانگین ۱۰ و انحراف استاندارد ۲ می باشد. سپس حاصل جمع نمره های مقیاس آزمون های فرعی به
نمره هوش بهر انحرافی با میانگین ۱۰۰ و انحراف معیار ۱۰ تبدیل می شود. با همین شیوه میتوان هوش بهرهای کلامی، عملی و مقیاس کامل را به دست آورد (آناستازی، ۱۳۹4)

 معرفی آزمون:

مقیاس تجدید نظر شده هوشی وکسلر برای کودکان ( WISC – R ) از دو مقیاس کلامی و هوش عملی تشکیل شده است. هر یک از این مقیاس ها دارای 6 خرده آزمون است
و برای سنجش هوشی کودکان از 6 سال تا ۱۹ سال و ۱۱ ماه و 30 روز به کار می رود.
خرده آزمون های این مقیاس برای هر یک از دو مقیاس هوش کلامی و عملی به شرح زیر هستند:

مقیاس هوش کلامی

1. اطلاعات عمومی

۲. شباهت ها

٣. محاسبه عددی

۴. گنجینه لغات

۵. درک مطلب

۶. حافظه عددی (فراخنای ارقام)

مقیاس هوش عملی

1- تکمیل تصویرها

2. تنظیم تصويرها

3. طراحی مکعبها

4. الحاق قطعمها

5. رمز نویسی

6. مازها

در این آزمون در هر مقیاس و آزمون (۱ تا 5) به عنوان آزمون های اصلی و بک آزمون (6) به عنوان آزمون مکمل با آزمون ذخیره به کار می رود.

در استاندارد کردن این مقیاس هر ۱۲ آزمون اجرا شده است. اما، به منظور کوتاه کردن اجرا، مقیاس را به ۱۰ آزمون تقلیل داده اند. دلیل اصلی چشم پوشی از آزمون های مکمل (حافظه عددی و مازها) این است که با سایر آزمونهای مقیاس همبستگی نسبتا ضعیفی دارند، به علاوه اجرای مازها زمان زیادی لازم دارد. در موقعیت های بالینی، به دلیل اطلاعات کیفی و تشخیصی مهمی که به همراه می آورند اجرای همه خرده آزمونها توصیه شده است. اگر آزماینده به نتیجه یکی از خرده آزمونها بنا به عللى اعتماد نکند، می تواند خرده آزمونهای تکمیلی را به عنوان یک آزمون جانشین مورد استفاده قرار دهد. البته ابن جانشینی نمیتواند به بهانه اینکه آزمودنی در یکی از آزمونها نتیجه خوبی کسب نکرده است، انجام گیرد (گنجی، ۱۳۸۶).

توصیه های مهم برای استفاده کنندگان از آزمون

1. با توجه به اینکه وکسلر کودکان برای سنین ۹ تا ۱۹ سال و ۱۱ ماه طراحی و هنجار شده است فقط برای کودکان این محدوده سنی استفاده شود.

2. تا زمانی که آزمونگر دوره خاص اجرای آزمون را ندیده و تمرین عملی نکرده است از اجرای آزمون خودداری کند.

3. ازمون باید با دقت و بر اساس دستورالعمل های ارایه شده در دفترچه راهنما اجرا شود. آزمونگر لازم است نسبت به دستورالعمل ها وفادار بماند و در هیچ موقعیتی آنها را تغییر ندهد.

4. آزمون گر قبل از اجرای آزمون باید با استفاده از مصاحبه مشاوره ای آزمودنی را برای اجرای آزمون آماده نماید و رابطه دوستانه بین آزمودنی و خود ایجاد نماید.

5. تمام مواد و لوازم مورد لزوم برای اجرای آزمون از قبل باید تهیه و در دسترس باشد.

6. محل اجرای آزمون از نظر تهویه، نور، دوری از سر و صدا و امکانات فیزیکی به خصوص ارتفاع میز مناسب باشد.

7. مواد آزمون نباید قبل از اجرا در دسترس آزمودنی قرار گیرد.

8 . برای آشنا کردن آزمودنی با آزمون باید از جملات مناسب و قابل فهم او استفاده نمود و  لحن صحبت کردن باید به شکل طبیعی و محاورهای معمولی باشد.

9. برای اجرای آزمون لازم است زمان کافی و مناسب در نظر گرفته شود. برای اجره آزمون معمولا یک ساعت وقت نیاز است ولی این زمان بسته به تجربه و مهارت آزمون در اجرای آزمون و نحوه عمل و پاسخ گویی آزمودنی ممکن است کوتاهتر با بلندتر شود. در ضمن از اجرای آزمون در زنگ تفریح با ورزش یا در ساعات درسی باید خودداری شود.

10. بهتر است کل از من در یک جلسه اجرا شود. اگر بنابر دلایلی امکان اجرای آزمون سر یک جلسه( از قبیل کمی انگیزه کودک، مشکل زمانی با اتفاقات پیش بینی نشده یا هر دلیل دیگر) میسر نشد بهتر است در همان جلسه تاریخ برقراری جلسه بعد را مشخص نمود و در این فرصت باید جلسه بعدی را برگزار نمود و نباید این فاصله از یک هفته تجاوز کند.

11. در جریان اجرای آزمون نباید کسی دیگر جز آزمودنی و آزمونکر در اتاق اجرا حضور داشته باشد. فقط در صورت نیاز مبرم و با ایجاد آمادگی قبلی در آزمودنی دستیار آزماینده میتواند در محل اجرا حاضر شود.

12. برای اجرای خرده آزمونها بهتر است از همان ترتیبی که در برگ نمره گذاری آمده است استفاده نمود. تجربه نشان داده است که آزمون «اطلاعات عمومی» شروع خوبی به همراه می آورد (گنجی، ۱۳۸۹). از طرف دیگر برای تنوع بخشیدن به آزمون بهتر است اول یک آزمون کلامی و سپس یک آزمون عملی اجرا شود و همین ترتیب تا پایان ادامه پیدا کند. منتهی استثنایی بر این قاعده وارد است. اگر آزمودنی از انجام برخی خرده آزمونها خودداری کند می توان از اجرای آن صرف نظر کرد و به خرده آزمون های بعدی پرداخت و در پایان جلسه آنها را مجددا اجرا نمود. با اگر آزمودنی به خاطر مشکلات گویایی و یا حسی – حرکتی توان اجرای آزمون های خاصی را نداشته باشد میتوان آزمون های تکمیلی را جایگزین آنها کرد یا با اجرای چند خرده آزمون روی آزمودنی به محاسبه هوش بهر تخمینی قابل اعتماد برای او دست زد.

13. از اجرای ناقص آزمونها جهت صرفه جویی در وقت جدا خودداری کنید.

14. در جریان اجرای آزمون باید کودک را تشویق نمود، ولی این کار نباید آزمودنی را به دریافت پاسخ صحیح رهنمون کند برای پاسخ های صحیح واکنش مثبت نشان ندهید).

15. برای پاسخهای غلط واکنش منفی نشان ندهید، اگر ازمودنی متوجه شکست خود شو د و از این موضوع احساس ناراحتی کند، به او بگویید این سؤال کمی دشوار بود، وقتی بزرگتر شدی میتوانی آن را پاسخ دهی.

16. در صورت لزوم می توان دستورالعمل را تکرار کرد، اما نباید  طوری توضیح دهیم که به جواب صحیح منتهی شود.

17. اگر برقراری ارتباط با کودک دشوار باشد و امکان اجرای آزمون فراهم نشود بهتر است جلسه ادامه پیدا نکند و قرار جلسه بعدی گذاشته شود و در جلسه بعدی نیز بین
آزمونگر دیگری آزمون را اجرا کند.

18. اگر آزمودنی در جریان اجرای آزمون بخواهد اطلاعاتی در مورد آزمون کسب کند آزمون گر میتواند در حد لزوم به سؤال های او پاسخ دهد. ولی اگر این کار به قصد کسی کنترل جلسه توسط آزمودنی باشد، تا حدی که موضوع به رابطه و تفاهم دو طرفه لطمه نزند میتوان با آنها مدارا کرد. در غیر این حالت آزمونگر باید با تذکرات مناسب (به نحوی که به جریان اجرای آزمون لطمه ای وارد نسازد) کنترل ادامه جلسه را در دست خود داشته باشد.

19. قواعد شروع و زمان بندی کلیه خرده آزمون ها یکسان نیست، لذا در موقع اجرای خرده آزمون ها دستورات لازم مربوط به شروع، زمان اجرا و سن ازمودنی دقیقا باید رعایت شود.

20. هر یک از خرده آزمونها دستور توقف خاصی دارد که معمولا پس از تعداد مشخصی از شکست های متوالی است (نمره صفر) که این توقف باید توسط آزمون گر رعایت شود. اگر آزمون گری در مورد نمره آزمودنی مطمئن نباشد و نتواند تصمیم بگیرد که آیا آزمون را قطع کند یا خیر، باید سؤال های بعدی را اجرا کند تا وقتی که اطمینان حاصل کند که باید ازمون را  قطع کند. اگر بازنگری بعدی نشان داد که باید آزمون را قطع می کرده و سؤال های بعدی را اجرا نمی کرده باید تمام سؤال هایی را که پس از آن اجرا کرده نمره صفر منظور کند، حتی اگر  کودک به آنها پاسخ صحيح داده باشد (لطف علیزاده، …).

21. پاسخ های آزمودنی به آزمون های کلامی بهتر است به همان صورتی که بیان می شود نوشته شود. خلاصه برداری ممکن است موقع نمره گذاری مشکلاتی ایجاد کند. در تفسد شخصیتی نوشتن عین جملات آزمودنی آزمونگر را یاری می رساند.

22. برای تفسیر و درک بهتر آزمودنی شایسته است آزمونگر هر نوع واکنش غیر عادی  آزمودنی را در جریان اجرای آزمون در برگ نمره گذاری در قسمت مربوط یاد داشت کند.

23. اگر محدوده زمانی لازم برای اجرای یک آزمون تمام شده و آزمودنی به حل آن ماده نزدیک شده است، بهتر است برای جلوگیری از ناامید شدن او اجازه داد کارش را تمام کند. اما نمره آزمودنی فقط شامل مواردی خواهد بود که در محدوده زمانی مجاز انجام داده است.

۲4. تعدای از آزمون ها محدوده زمانی مشخصی ندارند. در این صورت برای شروع پاسخ مدت ۱۰ ثانیه فرصت داده می شود و در صورت عدم ارائه پاسخ در ۱۰ ثانیه نمره صفر برای او منظور شده و به سؤال بعدی می پردازیم.

25. برای افزایش دقت نمره گذاری و روشن نمودن پاسخ های مبهم یا ناقص، آزمونگر می تواند در مورد برخی از سؤال ها از آزمودنی توضیح بخواهد. سؤال ها باید بیطرف باشند  و ارزش قضاوتی به همراه نداشته باشد. بهتر است به آزمودنی گفت: «کمی بیشتر شرح بده»  یا «منظورت را روشن کن».

26 . اگر آزمودنی از انجام آزمونی خودداری کند یا قبل از پایان مهلت زمانی، کار را متوقف کند باید او را با بیان جملاتی از قبیل، «تو میتوانی آن کار را انجام دهی»، «یک بار دیگر سعی کن»، «کمی دیگر فکر کن» به ادامه کار تشویق کنیم.

27. وقتی کودک، چه در حالت عادی یا پس از پرسش، پاسخ های متعددی می دهد، و همه پاسخ ها درست باشد، نمره گذاری بر مبنای بهترین پاسخ انجام میشود.

28. اگر آزمودنی در وهله اول پاسخ صحیح به سؤال بدهد، ولی بعدا چیزی به آن بیفزاید که آن را بدتر کند طبق دستورالعمل باید به او نمره داد، در صورتی که توضیح اضافی نشان دهد که آزمودنی سؤال را نفهمیده است، هیچ نمره ای به او تعلق نمی گیرد.

29. اگر آزموینی در پاسخ سؤال های ساده بگوید «نمی دانم» ولی سوال های دشوارتر و را پاسخ دهد می توان سؤالهای قبلی را مجددا پرسید و اگر پاسخ درست داد به او نمره تعلق می گیرد.

 نمره گذاری

هریک از خرده آزمونهای مقیاس هوشی وکسلر دستورالعملی خاصی برای تصحیح و نمره گذاری دارند که در بخش مربوط به هر یک از آنها آمده است. به طور کلی نمره گذاری تعدادی از آزمون ها عینی است مانند محاسبه عددی و رمزنویسی که ساده است و مشکلی ایجاد نمی کند. در عوض، نمره گذاری برخی از آنها، مثل گنجینه لغات و شباهت ها به توانایی  ارزیابی و قضاوت آزمون گر بستگی دارد. برای اینکه نمره گذاری آزمون گرها به نمره واقعی  نزدیک باشد، در دستورالعمل این خرده آزمونها معیارهایی تنظیم شده و برای سطح پاسخ مثال هایی ارایه شده است، و بیشتر پاسخها معمولا مربوط به پاسخ های مرزی است که نمره گذاری را مشکل می کند. توجه به نکات زیر موقع نمره گذاری ضروری است :

1. آزمونگر باید به اصول نمره گذاری آشنا بوده و قبلا در این زمینه تمرین کافی داشته باشد.

2. اگر آزمودنی به یک سؤال چند پاسخ داده باشد به آخرین پاسخ او در مهلت زمانی مقرر نمره داده شود.

3. اگر ازمودنی به سؤالی هم پاسخ درست بدهد و هم پاسخ غلط به توضیح او برای روشن شدن سؤال نمره داده شود.

4. اگر آزمودنی پاسخ درست قبلی خود را بعدا نفی کند به او نمره صفر داده میشود. .

5. اگر آزمودنی به یک سؤال چند پاسخ درست داد، به بهترین پاسخ او نمره بدهید.

6. نمره هر سؤال را بلافاصله پس از تصحیح در برگ نمره گذاری وارد کنید.

7. در خرده آزمونهایی که به خاطر سن آزمودنی، آزمون از سؤال های بالاتر شروع می شود، نمره سوال های قبلی نیز به آزمودنی داده شود.

8. امتیازهای مربوط به سرعت پاسخ گویی به آمودنی طبق جداول مربوط داده شود. .

9. نمره هر آزمون را در برگ نمره گذاری در محل مخصوص بنویسید.

10. جمع نمره ها، تبدیل نمرات خام به استاندارد، تبدیل نمره های استاندارد به ضرایب هوشی و … را دو بار کنترل کنید.

11. سن آزمودنی را به طور دقیق محاسبه و در برگ نمره گذاری بنویسید.

12. موقع محاسبه نمره تراز شده، جمع نمره های خام را چک کنید.

مرکز مشاوره دیدار   02188893258

http://t.me/clinicdeedar

www.clinicdeedar.com