هنردرمانی
هنر درمانی ، یک شیوه مدرن درمان روانکاوانه
شاید نام هنر درمانی را شنیده باشید! اما واقعا هنر درمانی چیست و چه کسی می تواند آن را انجام دهد؟ این پرسشی است که بعد از شنیدن نام هنر درمانی برای انسان ایجاد می شود! حال واقعا هنر درمانی چیست؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت که هنر درمانی یک شیوه مدرن درمان روانکاوانه است! می دانیم که درمان روانکاوی توسط فروید بنیان گذاشته شد! روانکاوی یا روان‌تحلیل‌گری، نظریه‌ای دربارهٔ عملکرد ذهن، اختلال‌های روانی و نام شیوه‌ای روان‌درمانی است که بر این فرض اساسی استوار است که بیشتر فعالیت‌های ذهنی و پردازش آن‌ها در ناخودآگاه رخ می‌دهد. به عبارت دیگر روانکاوی علمی برای پرداختن عمیق‌تر و متمرکزتر به ذهن ناخودآگاه است. منظور از ناخودآگاه آن بخش از روان است که از دسترس آگاهی خارج شده‌است ولی به کنترل رفتار فرد ادامه می‌دهد. روانکاوی کلاسیک بر پایهٔ این عقیدهٔ اصلی زیگموند فروید استوار است که تعارض‌های ناخودآگاه میان بخش‌های مختلفِ روان – نهاد، خود، فراخود – علت اصلی رفتار نابهنجار هستند.
فروید بر این باور بود که آگاهی یافتن از یک تعارضِ دردناک موجب کاهش اضطراب می‌شود. وی مشاهده کرد که هرگاه بیمارانش تجربه تلخ و تکان دهنده‌ای را همراه با هیجان‌های اضطراب‌آور آن به یاد می‌آورند، ظاهراً از تأثیر آن تعارض بر رفتار فرد کاسته می‌شود.
البته دست‌یابی به تعارض‌های ناخودآگاه کار ساده‌ای نیست. خود، به کمک سازوکارهای دفاعی مانع از هشیاری نسبت به افکار ناخودآگاه می‌شود. به بیان دیگر، خود همواره از آگاهی نسبت به ناخودآگاه جلوگیری می کند و به این ترتیب اختلال و روان رنجوری فرد ادامه می یابد. روانکاوان بروز این پدیده را مقاومت می نامند.
فایق آمدن بر مقاوت مهمترین مساله در درمان روانکاوی است تا به آن حد که با بروز مقاومت فرد ممکن است حتی از ادامه درمان سر باز زند.
با این وجود باید راهی برای کشف ناخودآگاه باشد! اما این راه کدام است؟ اینجاست که هنر درمانی مطرح می شود.
همه می دانیم که هنرمندان بسیاری از آثار خلاق خود را به شکل ناخودآگاه خلق کرده اند، اصولا در عرصه هنر توسل به ناخودآگاه هنرمند یک امتیاز مهم است و هنرمند به واسطه هنر همواره از ناخودآکاه خود ابداعات بدیع و خلق های شگرف را الهام می گیرد. پس در واقع دور از ذهن نیست که ادعا کنیم ، هنر راهی مستقیم و بی واسطه به ناخودآگاه فرد است ! به بیان ساده، فرد با اقدام به فعالیت هنری به شکل بی واسطه ناخودآگاه خود را آشکار می کند.
پس هنر درمانی به معنی توسل به فعالیت هنری برای آشکار سازی و آگاهی نسبت به آن تعارض های ناخودآگاه است که موجب روان رجوری فرد شده است تا از این طریق به درمان فرد کمک شود.
نکته اینجاست که برای هنر درمانی لازم نیست که هنرمند باشید! در واقع حتی نقاشی کردن با یک مداد سیاه بر کاغذ سفید مانند کودکان نیز می تواند تاثیر مورد نظر در هنر درمانی را به همراه داشته باشد و راهی مستقیم به ناخودآگاه فرد ایجاد کند.
اما مساله این است که این نقاشی ساده باید حتما توسط هنردرمانگر تفسیر و تحلیل شود و مسیر درمان زیر نظر هنر درمانگر هدایت شود. حال هنر درمانگر کیست؟ به شکل معمول هنردرمانگر فردی است که در هر دو رشته روانشناسی بالینی و هنر تخصص و تجربه کافی دارد. تحصیل در رشته روانشناسی بالینی از آن نظر لازم است که هنر درمانگر در زمینه اختلالات روانشناختی و راه های درمان آن تخصص کافی داشته باشد و تحصیل هنر از آن جهت لازم است که هنر درمانگر در زمینه ماهیت فعالیت هنری و نحوه خلق اثر هنری توسط درمانجو اطلاعات کافی داشته باشد و بداند که درمانجو چگونه اقدام به خلق می کند.
هنردرمانگری که در هر دو رشته هنر و روانشناسی بالینی تحصیل کرده باشد، می تواند به خوبی و با تسلط بالا به کمک درمانجو برآید و او را از طریق فعالیت هنری با ضمیر ناخودآگاهش اشنا کند و کمک کند تا بر تعارضاتش که موجب بروز اختلال روانشناختی شده است فایق آید.
هنر درمانی برای طیف گسترده ای از اختلال ها کاربرد دارد و به خوبی اختلال های روانشناختی مانند اضطراب، افسردگی، ترس، بدگمانی، دیگر آزاری و … با توسل به هنر درمانی زیر نظر یک هنردرمانگر حاذق درمان می شود.
هنر درمانی درمان مدرنی است که هنر و روانشناسی را به هم پیوند زده است و از این طریق به شکلی خلاقانه به کمک مراجعان کلینیک های روانشناسی می آید.
گردآورنده: پریس تنظیفی / هنردرمانگر/ کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و کارشناس ارشد هنر
مرکز مشاوره دیدار ( بالاتر از میدان ولیعصر، نرسیده به میدان فاطمی، ساختمان پرستو . 02188893258)
www.clinicdeedar.com
http://t.me/clinicdeedar
