مشکلات یادگیری

راهنمای والدین 

“چگونه به فرزندتان در مشکلات یادگیری کمک کنید؟”

علل خارجی(محیطی) مرتبط با مشکل یادگیری 

به طور کلی دلایل احتمالی زیادی می توانند با بروز مشکلات یادگیری در یک کودک مدرسه ای مرتبط باشند. اغلب نمی توان یک دلیل مشخص را به عنوان عامل بروز این مشکلات تعیین کرد زیرا مشکلات یادگیری معمولا به دلیل ترکیبی از عوامل تأثیرگذار مضر ذیل به وجود می آیند :

• هنگامی که موضوع درسی (محتوای برنامه درسی) بسیار دشوار و بالاتر از  سطح ذهنی و با تجربه کودک باشد
• تدریس ناکافی و نامناسب
• اختصاص وقت بسیار کم برای انجام دادن تمرین
• حواس پرتی و عدم تمرکز کودک در محیط یادگیری
• وجود نگرش منفی و یا حالت عاطفی دردناک در کودک
• رویکرد غیر مؤثر کودک نسبت به یادگیری
• غیبت های مکرر از مدرسه  و عدم حمایت کودک از سوی خانه
• مشکل یادگیری ممکن است با یک مشکل شنوایی یا بینایی همراه باشد که  البته زیاد شایع نیست.
• به ندرت این امکان نیز وجود دارد که کودک به یک ناتوانی ویژه یادگیری مانند مشکل خواندن مبتلا باشد.

برخی از این عوامل ذکر شده به طور مستقیم با کودک در ارتباط بوده و برخی دیگر نیز بخشی از مشکلات کلی محیط یادگیری هستند. از آنجا که عوامل محیطی (مرتبط با مدرسه) شایع تر از عوامل فردی بوده و اغلب نیز توسط والدین و معلمان نادیده گرفته می شوند، لذا ابتدا با جزئیات بیشتر به شرح این عوامل می پردازیم.

برنامه درسی مدرسه

اصطلاح «برنامه درسی» در مدارس، توصیف کننده محتوا با ماهیت موضوع درسی است که به کودکان سن مدرسه آموخته می شود. محتوای برنامه درسی شامل اطلاعات ضروری، مفاهیم، مهارتها، نگرش ها و ارزش هایی است که به اعتقاد جامعه باید به کودکان برای به دست آوردن آنها کمک کرد. به طور سنتی، برنامه درسی در مدارس، پیرامون موضوعاتی مانند ریاضیات، جغرافی، زبان انگلیسی، زبان فرانسه، علوم، و غیره سازماندهی می شود، هر چند که در پیش دبستانی و برخی از مدارس ابتدایی به جای آموزش جداگانه، این موضوعات کاملا با یکدیگر ادغام می شوند.  
به طور کلی محتوای برنامه درسی برای هر مرحله سنی طوری انتخاب می شود که مطابق با سطح بلوغ فکری و بر مبنای دانش موجود و تجربه کودکان باشد. این کار موجب جلوگیری از بروز آن دسته از مشکلات یادگیری می شود که متعاقب مطرح کردن یک مفهوم خاص که بسیار فراتر از درک کنونی متوسط کودکان آن سن است، ایجاد می شوند. برای مثال، ما سعی نمی کنیم به کودکان سال اول ضرب کسرها را آموزش دهیم و همچنین آنها را ملزم نمی کنیم که نمایشنامه شکسپیر را نقد کنند؛ چنین موضوعاتی در سال های بالاتر تحصیلی به طور صحیح به آنان آموزش داده میشوند. به عبارت دیگر، محتوای برنامه درسی (موضوع مطالعه) معمولا طوری سازماندهی می شود که مربیان آن را ازنجيره تکاملی، مینامند. بدین معنی که به تدریج از مفاهیم و مهارت های ساده در سالهای ابتدایی به موضوعات پیشرانه نر در سال های بعد پیشرفت میکند.

برنامه درسی مدرسه به عنوان منبع مشکل یادگیری

در صورتی که مشکلاتی از قبیل دشوار بودن برنامه درسی، خسته کننده بودن برَنامه درسی و عدم پایش پیشرفت تحصیلی دانش آموز توسط معلم وجود داشته باشد، برنامه درسی مدرسه می تواند به منبع ایجاد کننده مشکلات یادگیری تبدیل شود. اجازه دهید، هر یک از این زمینه های بالقوه بروز مشکلات یادگیری را مورد بررسی قرار دهیم.

دشوار بودن برنامه درسی

بنا به برخی از دلایل، یک معلم ممکن است تصمیم بگیرد از توجه به مراحل تکامل فکری کودکان که در طراحی هر برنامه آموزشی خوب گنجانده می شود، چشم پوشی کند و به جای آن اطلاعات، مفاهیم با اصولی را مطرح نماید که فراتر از سطح درک بعضی از کودکان هستند. همچنین در صورتی که معلم برنامه های آموزشی را بسیار سریع تر از حد معمول پیش ببرد مشكل مشابهی رخ می دهد، چرا که قبل از تسلط یافتن برخی از کودکان به موضوعات و مهارت های قبلی، درس جدید شروع می شود و این مسأله معمولا زمانی اتفاق  می افتد که معلم بی تجربه، ناکارامد، و یا شاید در حال تدریس موضوعی جدید برای اولین بار باشد.

حتى هنگامی که معلمان همگام با طرح برنامه درسی تدوین شده، کلاس  های درسی نسبتا بزرگ شامل دانش آموزان با توانایی های مختلف را اداره می کنند، تعجب آور نیست که گاهی اوقات به برخی از کودکان تکلیفی داده شود که با بیش از حد پیچیده و یا بسیار ساده باشد که در هر صورت این شرایط منجر به سرخوردگی و یا عدم درگیری فکری کودک با مطلب درسی می شود. بنابراین اگر خواسته ها و مطالبات معلمان از محتوای برنامه درسی و فعالیت های یادگیری بیش از حد بالا و یا خیلی کم باشد فراگیران ممکن است از یادگیری دست بکشند.

در شرایط ایده آل، محتوای برنامه درسی مدرسه باید به اندازه کافی برای ایجاد انگیزه در کودکان چالش انگیز باشد، اما نه آنقدر چالش انگیز که باعث شود برخی از کودکان سردرگم و دلسرد شوند. اگر به ناچار موضوع درسی پیچیده باشد معلم باید آن را به مراحل کوچکتر تقسیم کند و بادقت بسیار زیاد و مرحله به مرحله موضوع را تدریس کرده و به طور مکرر نیز میزان درک دانش آموزان را از آن مطلب مورد بررسی قرار دهد. اگر موضوع درسی بیش از حد و خیلی سریع دشوار شود موفقیت به تاخیر می افتد.

خسته کننده بودن برنامه درسی

در حالت ایده آل، کودکان باید واقعا به آنچه که برای یادگیری نیاز دارند. علاقه مند باشند و موضوع درسی و مهارت را به عنوان یک ارزش درک کنند. حال آنکه به طور قطع ممکن است یادگیری برخی موضوعات، مورد علاقه شما نباشد، ولی اگر موضوع واقعا جالب باشد بسیار آسان تر می توان دامنه توجه کودک را حفظ کرد و او نیز حداکثر تلاش خود را برای یادگیری مطلب انجام می دهد. روانشناسان از این قبیل موضوعات به عنوان موضوعات ذات محرکه برای یادگیری نام می برند. در مقابل، موضوع کسل کننده باعث خستگی، و خستگی منجر به بروز رفتار خارج از وظیفه مانند خیالبافی و اتلاف وقت می شود. وقتی کودک توجه خود را از دست داده است با گذشت زمان نیز هیچ یادگیری مفیدی رخ نمی دهد و مشکلات یادگیری کودک با این موضوع شروع می شود.
البته درست است که همه محتوای برنامه درسی نمی تواند به طور ذاتی محرک یا مهیج باشد. به عنوان مثال، تمرین جمع و فرآیندهای تفریق در حساب که به منظور افزایش سرعت عمل و دقت کودکان تدریس می شوند  لزوما خیلی جالب توجه نیستند. در چنین مواردی ممکن است لازم باشد برای مطرح کردن چنین موضوعاتی، شیوه های جدید آموزشی از طریق به کارگیری بازیها، فعالیت ها و یا نرم افزار رایانه ای را مورد استفاده قرار داد. همچنین ممکن است گاهی برای درگیر کردن مشتاقانه کودک با موضوع درسی نیاز باشد از پاداش و تحسین نیز استفاده کنیم.

عدم پایش دقیق پیشرفت تحصیلی کودک

بررسی منظم میزان یادگیری کودکان یکی از جنبه های مهم برنامه درسی است که معمولا از طریق برخی اشکال آزمون به همراه مشاهده دقیق و بررسی کار انجام شده آنان در کتاب و یا پوشه های تمرین به دست می آید. هدف اصلی از چنین مشاهده ها و آزمونها، مشخص کردن آن دسته از کودکانی است که عملکرد خوبی ندارند و ممکن است به تمرین با آموزش بیشتر نیاز داشته باشند. در صورتی که معلمان پیشرفت کودکان را به طور منظم بررسی نکنند ممکن است به موقع متوجه مشکلات یادگیری کودک نشوند و اگر مشکل یادگیری کودک به موقع شناسایی و درمان نگردد، این احتمال وجود دارد که بدتر شود.
گاهی اوقات حتی این مشکل نیز وجود دارد که معلم به طور مرتب کودکان را ارزیابی می کند اما این امکان برای او وجود ندارد که بتواند در فرصت های بعدی به کودکانی که مشکلات آنها مشخص شده است کمک کند. در طول سالها تلاش فراوان شده است که این اطمینان حاصل شود معلمان درک کنند «ارزیابی باید به عمل منجر شود، اما در حقیقت به دلیل کمبود وقت و منابع موجود در مدرسه این امر اتفاق نمی افتد.

روش تدریس به عنوان منبع مشکل

اصطلاح «روش تدریس، به شیره مطرح کردن موضوعات جدید برای کودکان، در گیر کردن آنها با فعالیت های یادگیری مناسب و فراهم کردن بازخورد اصلاحی توسط معلم اشاره دارد. دامنه روش های تدریس از روش های رسمی به عنوان مثال: مطرح کردن مستقیم موضوع و توضبح اطلاعات جدید و یا  نشان دادن یک مهارت جدید به کودکان تا غیررسمی (به عنوان مثال: ایجاد موقعیت لازم به طوری که کودکان از طریق فعالیت های خودشان اطلاعات جدید را کشف کنند) متغیر است. هر درس به تنهایی و در هر موضوعی که باشد ممکن است شامل ترکیبی از تدریس مستقیم، فعالیت های دانش آموز با استفاده از مواد آموزشی، بحث گروهی، و بازخورد و جمع بندی مطلب توسط معلم باشد.
روش های تدریس معمولا در گرایش به سوی «معلم – محوری» و همچنین «فراگیر – محوری» تأکید دارند. وجود موضوعات مختلف در برنامه آموزشی مستلزم به کارگیری روش های مختلف تدریس به منظور دستیابی به اهداف یادگیری در آن موضوع می باشد و معلمان با توجه به نوع مطلبی که آموزش میدهند، سن و سطح توانایی کودکان، تجربه قبلی و دانش آنان، زمان و منابع در دسترس، نیاز به انتخاب مناسب ترین روش تدریس دارند.
تا سالهای اخیر، روش تدریس به ندرت به عنوان علت احتمالی مشکل یادگیری مورد بررسی قرار می گرفت. به نظر می رسد معلمان اینگونه می پندارند که اگر مطلبی آموزش داده میشود (که آموزش معمولا به معنی توضیح دادن و نشان دادن است، به طور خودکار توسط دانش آموزان نیز آموخته می شود و اگر آنان مطلب را یاد نمی گیرند، پس مشکل باید ناشی از کمبود توانایی های خود کودک، انگیزه و یا ثبات قدم وی باشد، نه اثربخشی روش تدریس’ والدین نیز به سادگی بر این باورند که مشکل یادگیری کودک لزوما به طور مستقیم به توانایی کودک و تلاش او بر می گردد نه به روش تدریس معلم. در هر صورت محققان حوزه آموزش و پرورش در حال حاضر تشخیص داده اند مشکلات یادگیری زمانی به وجود می آیند که روش های نامناسب آموزشی به کار گرفته شوند. به طور کلی همه روش های تدریس به طور یکسان در دستیابی به اهداف خاص بادگیری مؤثر نیستند. اجازه دهید به بررسی روش تدریس روخوانی و حساب به عنوان نمونه هایی که ثابت شده است در آن برخی از روش های معمول تدریس نسبت به دیگر روش ها اثربخشی کمتری دارد. بپردازیم.

آموزش مستقیم در مقابل آموزش غیرمستقیم: موردی از یادگیری روخوانی

طی چند سال گذشته، گزارش های مهمی در انگلستان ، ایالات متحده آمریکا و استرالیا منتشر شده اند که در آنها به شدت از روش آموزش مهارتهای خواندن و نوشتن که در مدارس ابتدایی این کشورها مورد استفاده قرار می گیرد، انتقاد شده است. این گزارش ها به طور اساسی نشان دهنده این است که در طی دو دهه گذشته، آموزش مستقيم مهارتهای آوایی که کودک خردسال را با به کارگیری توانایی تطبیق حرف با صدا قادر به خواندن و هجی کردن کلمات می کند، به طور جدی مورد غفلت قرار گرفته است و به جای آن معلمان طوری تربیت می شوند که به استفاده از یک روش عامه پسند به نام «رویکرد كل زبان، ترغیب می شوند که در این روش، تدریس مستقیم هجی کردن و مهارتهای آوایی نفی شده است. معلمانی که روش رویکرد کل زبان را مورد استفاده قرار می دهند، معتقدند در صورتی که روزانه فرصت هایی برای مشارکت دانش آموزان در فعالیت های خواندن و نوشتن ایجاد شود و همچنین بازخورد مثبت از معلم دریافت کنند، بدون نیاز به استفاده از آموزش مستقیم، کودکان قادر خواهند بود چگونگی خواندن، نوشتن و هجی کردن کلمات را بیاموزند.

به عبارت دیگر، این دسته از معلمان بر این باورند که یادگیری مهارت خواندن و نوشتن یک فرایند «طبیعی» است که لازمه رسیدن به آن این است که کودکان فراگیرانی فعال و دارای انگیزه فردی باشند تا بتوانند مسیر سواد آموزی خود را با حداقل راهنمایی از سوی معلم کشف نمایند. با این حال، شواهد نشان می دهند برخی از کودکان (به خصوص در مراحل ابتدایی) به سادگی قادر به کشف اصول اولیه خواندن و نوشتن در یک زبان الفبایی نمی باشند، مگر اینکه به طور شفاف و مستقیم آموزش داده شوند. در واقع فقدان آموزش مستقیم علت اصلی مشکل خواندن در بسیاری از این کودکان است.

آموزش مستقیم در مقابل آموزش غیر مستقیم: ریاضیات

در سالهای اخیر، جهت تدریس مهارت های کار با اعداد و حل مسأله ریاضی، استفاده از روش «کشف» یا «فعالیت» به جای آموزش مستقیم، ارجحیت دارد. به طور مثال تعلیم دادن فرآیندهای اولیه ریاضی و جدول ضرب به کودکان توسط معلمان، دیگر مرسوم نیست، چرا که ادعا می شود اگر کودکان هر روز به سادگی درگیر مهارت های حل مسأله شامل شمارش، اندازه گیری، مقایسه و محاسبه باشند، این مهارت ها را آسان تر یاد می گیرند. اما برخی از کودکان با احتمالا بسیاری از آنان از این رویکرد مبتنی بر فعالیت، بهره مند نمی شوند و به جای آن نیاز دارند که مهارت های پایه ای حساب را به طور مستقیم بیاموزند و سپس آنقدر تمرین کنند تا به آن تسلط پیدا کنند. بدیهی است برخی از کودکان مشکلات قابل توجهی در یادگیری ریاضیات دارند که این مسأله ناشی از این میشود که مفاهیم و مهارت های اساسی ریاضی را به روشی واضح و مؤثر نیاموخته و یا به اندازه کافی آن را تمرین نکرده اند. این مسأله با جزئیات بیشتری در فصل بعد مورد بحث قرار خواهد گرفت.

مشکلات مرتبط با یادگیری مبتنی بر اکتشاف و پرس و جو

با اینکه به کارگیری روش های فعال یادگیری مانند یادگیری اکتشافی و مبتنی بر پرس و جو اغلب در برانگیختن علاقه کودکان و حفظ توجه آنان بسیار مؤثر هستند. با این حال، بکارگیری این روش ها به خصوص هنگام مطرح کردن موضوع و مهارت جدید برای کودکان مؤثر واقع نمی شود. در واقع استفاده از روش آموزش مستقیم هنگام مطرح کردن مهارت یا اطلاعات جدید به کودکان بسیار مؤثرتر از این است که از آنها انتظار داشته باشیم، خودشان از طریق آزمون و خطا موضوع یا مهارت جدید را کشف کنند. در حال حاضر این باور وجود دارد که حتی در موضوعاتی مانند علوم که در آن اکتشاف و پرسش گری به شدت ترویج شده است نیز استفاده از روش آموزش مستقیم اغلب بسیار مؤثرتر میباشد.
به طور کلی آموزش اطلاعات یا مهارت های جدید به کودکان نیاز به شرایط خاص برای یادگیری دارد و استفاده از روش های اکتشافی و فعالیتهای پرسش جویانه در مراحل بعدی یادگیری می تواند بسیار ارزشمندتر باشد. متأسفانه روشها و شرایط ذکر شده، معمولا در مدارس به کار گرفته نمی شوند.
در صورتی که شرایط یادگیری فاقد ساختار و اصول باشد می تواند منجر به بروز مشکلات یادگیری شود. آن دسته از کودکانی که به توانایی های خودشان اعتماد ندارند و آنهایی که ممکن است در خواندن و نوشتن، حساب و مهارت های مطالعه ضعیف باشند، در شرایط یادگیری فاقد ساختار، گیج و سردرگم می شوند. ممکن است اینگونه به نظر برسد که این کودکان، درگیر یادگیری هستند اما در واقع بسیار کم یاد می گیرند و خیلی کم نیز مطالب را به خاطر می آورند.

مرکز مشاوره دیدار 02188893258

http://t.me/clinicdeedar

www.clinicdeedar.com

54829987 – tired boring boy don’t want to do his difficult school homework