ترس از مدرسه
ترس از مدرسه
کودکانی که دچار این مشکل هستند، دارای ترس افراطی، غیر منطقی و پایدار نسبت به مدرسه رفتن هستند و هنگام جدایی از والدین و رفتن به مدرسه به شدت در مقابل ترک خانه مقاومت می کنند. ترس مفرط از مدرسه معمولا برای اولین بار در دوره پیش دبستانی، کودکستان یا کلاس اول ظاهر می شود و در کلاس دوم به اوج می رسد، با این حال خودداری از مدرسه رفتن، می تواند در هر سنی رخ دهد. دختران و پسران تقریبا به یک میزان ترس از مدرسه را از خود نشان می دهند.
دلایل ترس کودکان از مدرسه چیست؟
ترس های مفرط و غیرمعقول از مدرسه معمولا برای اولین بار در دوره پیش دبستانی، کودکستان یا کلاس اول نمایان می شوند و در کلاس دوم به اوج خود می رسند، با این حال رفتار خودداری از رفتن به مدرسه می تواند در هر سنی رخ دهد و معمولا هم پس از یک دوره ماندن در خانه که طی آن کودک بیش از حد معمول، نزد پدر یا مادر خود بوده است ظاهر می شود. واقعیت این است که درمان کودک مدرسه هراس بسیار بااهمیت است و والدین نباید نسبت به آن بی تفاوت باشند، چرا که مدرسه نرفتن تاثیرات بدی بر کودک و خانواده می گذارد. برای مثال موجب اختلافات خانوادگی و به هم ریختن خانواده می شود، مشکلات تحصیلی ایجاد می کند، تعاملات اجتماعی کودک را کم می کند و زمینه ساز بزهکاری، اضطراب و افسردگی می شود و عواقب اقتصادی دارد.
علل مدرسه هراسی
تشخیص این که کودکان به دلایل مختلف از حضور در مدرسه خودداری می ورزند اهمیت بسزایی دارد. بهره هوشی بیشتر این کودکان در حد متوسط یا بالای متوسط نشان می دهد که مشکلات تحصیلی علت بی میلی آنها به مدرسه نیست. گاهی اوقات ترس از مدرسه، از اطلاعات محض از معلم یا دیگران و مقررات خارج از خانه، مقایسه شدن با کودکان ناآشنا و تجربه ترس از شکست ناشی می شود. برخی کودکان به دلیل تمسخر، آزار، تهدید و زورگویی بچه های دیگر و مورد انتقاد قرار گرفتن یا تنبیه شدن توسط معلم از مدرسه می ترسند. برای بسیاری از کودکان ترس از رفتن به مدرسه درواقع دور شدن از والدینشان (اضطراب جدایی) است. اکراه و امتناع از رفتن به مدرسه می تواند به دلایل مختلف باشد. در مواردی هم ترس کودک از این ترس شدید و غیرمنطقی ناشی می شود که تصور می کند در جمع، ارزیابی می شود یا خجالت می کشد، زیرا مجبور است در کلاس درس جواب دهد. در برخی از کودکان مبتلا به مدرسه هراسی، مراسم صبحگاهی استرس زاست و اغلب این کودکان دچار هراس از مکان های بسته هستند. شاید به همین دلیل برای برخی از این کودکان لازم باشد که هر وقت احساس ضعف و سستی می کنند بتوانند کلاس را ترک کنند.
اضطراب جدایی، عامل اساسی در مدرسه هراسی کودکان
ترس های مدرسه ای کلا در 4 مرحله خود را نشان می دهند؛ مرحله اضطراب ناشی از جدایی، مرحله امتناع از مدرسه رفتن، مرحله آشفتگی مرضی درونی و بالاخره مرحله احساس درد، تهوع و بهم خوردگی دل که البته اساس آن اختلال اضطراب جدایی است. کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی نسبت به جدایی از اوالدین یا دور شدن از خانه، اضطراب مفرط، ناتوان کننده و نامتناسب با سن خود را نشان می دهند. این گونه ترس ها ممکن است در کودکان به صورت احساس اضطراب مبهم بروز کند یا کودک هر شب کابوس ببیند که او را دزدیده اند، کشته شده است یا والدین او مرده اند.برای این کودکان دشوار است که به تنهایی در یک اتاق باشند، تنها بخوابند، خرید کنند و به مدرسه یا اردو بروند. کودکان مبتلا به این نوع اضطراب اغلب تمایل دارند در أغوش والدین شان باشند، آنها را سایه به سایه دنبال کنند و شب ها کنار آنها یا درست پشت در اتاق خواب آنها بخوابند. در کودکان بزرگ تر شکایت های جسمانی خاص یا اظهار ناراحتی عمومی در مدرسه متداول است و معمولا باعث می شود کودک به خانه بازگردانده شود. کودکان مبتلا هنگام جدایی از والدین خود بی تاب می شوند و به هر عذر و بهانه ای متوسل می شوند تا دوباره پیش پدر و مادرشان برگردند. عملکرد تحصیلی این دسته از کودکان به خاطر درخواست های مکرر برای خارج شدن از کلاس درس، نگرانی شان نسبت به جدایی از والدین و غیبت های مکرر از مدرسه پایین است. درواقع می توان گفت با توجه به این که اضطراب جدایی در 9 تا 18 ماهگی بهنجار است، اختلال اضطراب جدایی به این دلیل ایجاد می شود که کودک نتوانسته این مرحله رشدی را با موفقیت پشت سر بگذارد یا بر اثر استرس، به مراحل قبلی رشد برگشته است.
ویژگی های کودکان مدرسه هراس و شناخت علل این موضوع
شواهدی وجود دارد که نشان می دهند اختلال اضطراب جدایی می تواند پیش درآمدی برای اختلال وحشت زدگی یا هراس از مکان های باز در بزرگسالی باشد. بالا بودن شیوع اختلال اضطراب جدایی فرزندان مادرانی است که اختلال اضطرابی و افسردگی دارند و بالابودن شیوع آن بین خواهر و برادرهای کودکانی است که اختلال اضطراب جدایی دارند. همچنین محققان دریافته اند که کودکان مبتلا به این اختلال بشدت در معرض خطر ابتلا به هراس اجتماعی هستند که در آن وضعیت های اجتماعی (برای مثال معاشرت با غریبه ها، قرار گرفتن در موقعیت هایی که انسان را دستپاچه می کنند و…)، اضطراب زا می شوند. چنین به نظر می رسد که پسرانی که مادرانشان مریض هستند در برابر این اختلال آسیب پذیرتر از دیگرانند. ظاهرا آنها به گونه ای غیرعادی به مادرانشان متکی هستند و بیش از اندازه نگران حال آنها می باشند. در بسیاری موارد این کودکان، مستعد پاره ای ناراحتی های عاطفی هستند و هراس از مدرسه تنها یکی از اشکال متعددی است که حالت رکود و شکست را منعکس می کند. می توان گفت نشانه یا عارضه هراس از مدرسه گرچه فقط یکی از شیوه های بروز درد است گاه به اختلال رابطه میان یکی از والدین و کودک اشاره دارد.
ویژگی های کودکان که از مدرسه می ترسند:
– در محیط زندگی آنان تبعیض وجود دارد.
– سطح وابستگی به مادر در برخی از آنان شدید است.
– برخی از مادران از تیپ های سلطه جو بوده اند که سعی داشته اند کودک را در انحصار خود داشته باشند یا مادرانی مضطرب دارند.
– احتمالا والدینشان از آن دسته افرادی بوده اند که سعی داشته اند فرزندشان هرگز از خانه خارج نشود.
– اغلب این بچه ها ترسو و خجالتی هستند.
– اغلب تصور نادرستی از توانایی های خود بخصوص در مقایسه با دیگر بچه ها دارند.
– برخی از آنها در مدرسه و گاهی در خانه احساس تنهایی می کنند.
عواملی که ترس از مدرسه در کودکان را تشدید می کند:
– درگیری والدین در خانه که کودک را در زمانی که در مدرسه است دچار اضطراب و دلواپسی می کند.
– نقص جسمانی کودک.
– داشتن معلم سختگیر تا تنبیه در مدرسه.
– سختی و مقررات و ضوابط مدرسه.
– درگیری و کتک کاری با دیگر بچه ها در مدرسه.
– تولد فرزندی جدید و احساس ناکامی و محرومیت و سرخوردگی.
شما نمی توانید کودک خود را مجبور کنید که مدرسه را دوست داشته باشد، ولی می توانید باعث ایجاد اعتماد و امنیت در او شوید. می توانید کمک کنید با احساساتش کنار بیاید و او را به سوی راه حلی احتمالی هدایت کنید.
در عین حال، شما می توانید رفتارهایی را که به نحوی باعث ایجاد مشکل شده اند، تغییر بدهید یا حذف کنید به عنوان مثال:
ویژگی های کودکان مدرسه هراس و شناخت علل این موضوع
برای ماندن در منزل، شرایط خاصی را تعیین کنید. برای مدرسه نرفتن شرایط مشخصی تعیین کنید. اگر کودک بیمار است باید در رختخواب بماند و حق نداشته باشد با دوستانش بازی کند. علت نرفتن به مدرسه را پیدا کنید. سعی کنید بدانید چه عاملی در مدرسه کودکتان را آزار می دهد که از رفتن به آنجا خودداری می کند.با کودک خود صحبت کنید و او را تشویق کنید تا تمام خبرها و اتفاقاتی را که باعث می شوند تا او به مدرسه نرود را برای شما بگوید.
با معم کودکتان صحبت کنید و مشکل را با وی در میان بگذارید. شاید او بتواند در حل و رفع این مشکل به شما کمک کند.
کودک را به ایجاد دوستی های مدرسه ای تشویق کنید. به کودک خود کمک کنید با همکلاسی هایش دوست شود و دوستی هایش را با آنان گسترش دهد.
به غر زدن کودک توجه نکنید. به جی آن، نظرات مثبت و اشتیاق کودک را به مدرسه رفتن تشویق کنید و به او پاداش دهید.
به کودکتان برای مرتب رفتن به مدرسه امتیاز بدهید. تا به تدریج کودکتان راه بیفتد.
راهکارها
۱. از خانه، تمرین جدایی را شروع کنید.
شما می‌توانید قبل از رفتن بچه‌ها به مدرسه، تمرینات جدایی را آغاز کنید. برای این کار می‌توانید فرزندتان را برای چند ساعت از روز به پدربزرگ و یا مادر بزرگ خود بسپارید و به مرور زمان این زمان را اضافه کنید. این کار باعث می‌شود تا وابستگی زیاد فرزند به شما کمتر شود. والدین باید از قبل به فکر این مشکل باشند و برای رفع آن چنین اقداماتی را انجام دهند.
۲. فرزند خود را بهتر بشناسید
اگر فرزند شما وابستگی زیادی به شما ندارد، دیگر جای نگرانی نیست. به گفته الیزابت پانتلی نویسنده راه حل‌هایی برای گریه نکردن کودکان که می‌گوید:«زمانی مشکلی برای کودکان پیش دبستانی و آنهایی که برای اولین بار به مدرسه می‌روند، پیش نمی‌آید که استرس نداشته باشند. شما می‌توانید درباره مدرسه رفتن با فرزند خود صحبت کنید تا ذهنشان با محیطی که قرار است در آن بروند آشنا شود. بسیاری از اضطراب‌ها و استرس‌ها ناشی از ناشناخته بودن محیطی است که در آن قرار می‌گیریم. بچه‌ها باید بدانند که به چه مکانی قرار است، بروند. در توضیح چنین مواردی تعادل در گفتار داشته باشید و بیش از حد درباره مدرسه صحبت نکنید. چرا که ممکن است بچه‌ها در مقابل آن موضع بگیرند».
۳. نقش بازی کنید
برای اینکه کودکتان بفهمد با چه چیزی در مدرسه رو به رو خواهد شد، رفتارایی که نشان می‌دهد، برای به مدرسه رفتن چه کارهایی باید انجام دهند را به نمایش بگذارید. سعی کنید تمام حرکاتی را که قرار است، فرزندتان برای رفتن به مدرسه باید انجام دهد، رویش پیاده کنید. به طور مثال؛ بیدار شدن به موقع از خواب، پوشیدن لباس، خوردن صبحانه و دیگر کارهایی که هر دانش آموزی قبل از رفتن به مدرسه باید انجام دهد را پیاده کنید و در نهایت می‌توانید بگویید این موارد کارهایی است که باید قبل از رفتن به مدرسه انجام دهد. Lori Lite موسس مادران و کودکان بدون استرس می‌گوید؛«فقط با کمی خلاقیت و برنامه‌ریزی می‌توانید تمامی اضطراب و استرس‌های کودک خود را از بین ببرید و او را برای مدرسه رفتن آماده کنید».
۴. ایجاد تقویمی با شمارش معکوس
تقویمی درست کنید و با فرزند خود نیز در میان بگذارید تا تعداد روزهایی که به سال تحصیلی جدید مانده است را به نمایش بگذارد. این تقویم باید به شکلی باشد که هر روزی به زمان بازگشایی مدارس نزدیک می‌شوید، تعداد روزهایش کم شود و نهایتا به روز مدرسه رفتن ختم شود. این کار ذهن کودک شما را برای مدرسه رفتن آماده می‌کند. شما می‌توانید با استفاده از محیط ورود تاریخ هر روز را درون یک مربع کوچک قرار دهید. وقتی روز تمام شد آن را ببرید و یا رنگ کنید. سعی کنید رنگ زدن و یا جدا کردن مربع روزهای تمام شده را به فرزند خود بسپارید.
۵. برای فرزند خود دوست همکلاسی پیدا کنید
سعی کنید از همسایه‌ها یا مدیریت مدرسه، درباره بچه‌هایی که قرار هستند همکلاسی فرزندتان شوند آمار بگیرید. شما قبل از شروع مدرسه می‌توانید این کار را بکنید. شاید بچه‌هایی که در دوران پیش دبستانی با فرزند شما هم کلاسی بودند، در دبستان نیز با او همکلاس شوند. در این مورد می‌توانید به فرزند خود اطمینان خاطر دهید، دوستانی را که در دوره پیش دبستانی داشت در این دوران نیز در اختیار دارد. این امر خودش قوت قلبی برای کودکتان می‌شود.
۶. با هم برای خرید لوازم مدرسه به فروشگاه بروید
همانطور که می‌دانید امروزه اکثر معلمان چند هفته مانده به شروع کلاس‌ها از والدین می‌خواهند که لوازم مورد نظر آموزشی را برای فرزندان خود تهیه کنند. اگر حتی چنین مواردی را نیز در اختیار نداشته باشید، باز هم می‌دانید که؛ کیف یا کوله پشتی، مداد رنگی، دفتر نقاشی از لوازم واجب برای دانش آموزان است. با علم به این موضوع به همراه فزند خود برای گرفتن وسایل مورد نظر به فروشگاه بروید. این خرید هم برای شما و هم فرزندتان، می‌تواند سرگرم کننده باشد. اجازه دهید فرزند شما آنچه را از وسایل آموزشی دوست دارد با اختیار و البته راهنمایی شما تهیه کند. این کار می‌تواند تصویر حس خوبی از رفتن به مدرسه برای فرزندتان ایجاد کند.
۷. برنامه خواب فرزندتان را تنظیم کنید
بسیاری از کودکان با توجه به روزهای گرم و طولانی فصل تابستان، بعد از ظهرها به خواب می‌روند. شما قبل از شروع مدارس باید خواب فرزند خود را برای زمان مدارس تنظیم کنید. می‌توانید به تدریج میزان خواب آنها را کم کنید به طور مثال روزی ۱۵ الی ۳۰ دقیقه خوابشان را کاهش دهید. به این ترتیب هنگامی که به شروع فصل تحصیلات می‌رسید، ساعت خواب درونی کودکتان تنظیم می‌شود.
۸. خواندن مرتب کتاب داستان برای بچه‌ها
شانون چو (Shannon Choe) بنیان گذار Premier Baby Concierge می‌گوید:«شخصیت‌های خیالی راهی برای ایجاد موقعیت‌های دشوار هستند، زیرا همیشه یک پایان شاد دارند». وی در ادامه می‌گوید:«چنین داستان‌هایی می‌توانند به کودکتان اعتماد به نفس دهند. سعی کنید به دنبال کتاب‌هایی باشید که آخر داستان به خوشی تمام شود. این کتاب‌ها روحیه کودکتان را بالا خواهد برد».
۹. دیدن کلاس درس پیش از شروع کلاس‌ها
اگر شما به مدرسه‌ای که قرار است فرزندتان در آنجا درس بخواند، دسترسی داشته باشید. می‌توانید با هماهنگی مسئول مربوطه فرزند خود را با کلاس‌هایی که قرار است در آنها درس بخواند آشنا کنید. این کار یک پیش زمینه‌ای برای کودکان ایجاد می‌کند که پیش از شروع مدارس با محیط کلاس‌ها و فضای آموزشی بیشتر آشنا شوند.
۱۰. آماده کردن وسایل پیش از خواب
به فرزند خود آموزش دهید تا شب‌ها قبل از اینکه به خواب برود وسایل مدرسه خود را مثل: لباس، کوله پشتی، لوازم مدرسه، مواد غذایی را آماده کند. اینگونه تمرین‌ها، آنها را برای رفتن به مدرسه آماده می‌کند. چرا که صبح وقتی از خواب بیدار می‌شوند، ممکن است به خاطر خواب‌آلودگی برخی از وسایل خود را فراموش کنند. در ضمن این کار به آنها اجازه می‌دهد تا صبح کمی بیشتر بخوابند.
۱۱. روز اول مدرسه به موقع حاضر شوید
سعی کنید روز اول مدرسه فرزندتان ساعت زنگدار خود را نیم ساعت قبل از رسیدن سرویس کودک کوک کنید. وقتی فرزندتان به موقع بیدار شود و با آرامش صبحانه خود را میل کند، تمرکزش برای رفتن به مدرسه بیشتر می‌شود. تشویق بچه‌ها برای به موقع رسیدن به مدرسه نیز می‌تواند راه موثری برای بیدار کردن اول صبح آنها باشد.
۱۲. گذاشتن اسباب بازی مورد علاقه فرزندتان در کیف مدرسه‌اش
اگر فرزندتان در خانه به یک چیز کوچک مثل عروسک علاقه بسیاری دارد، آن را درون کوله پشتی‌اش قرار دهید تا در طول ساعاتی که در مدرسه به سر می‌برد، وقتی احساس دل تنگی کرد با نگاه کردن به وسیله و یا عروسکی که عاشقش است، کمی آرام شود. Thomas Seman متخصص اطفال در بوستون امریکا می‌گوید:«یک وسیله آشنا می‌تواند حافظه کودک را حتی از طریق بوییدن نیز تحریک کند. در کل اجسامی که خاطره مادر را برای فرزندان تداعی کنند، می‌توانند اضطراب را از کودکان دور کنند».
۱۳. ایجاد یک نوع خدا حافظی ویژه قبل از رفتن بچه‌ها به مدارس
قبل از این که فرزندتان راهی مدرسه شود، سعی کنید با یک خداحافظی گرم و متفاوت روحیه بچه را برای رفتن مدرسه بالا ببرید. این کار خاطرات خوشی از شما در ذهن فرزندتان ایجاد می‌کند.
۱۴. مدت خداحافظی را حتما کوتاه کنید
یکی از بزرگترین اشتباهات والدین این است که زمان خداحافظی با فرزندشان را بیش از اندازه کش می‌دهند. حتی اگر فرزندتان پیش از رفتن به مدرسه گریه کرد، سعی نکنید با بغل گرفتن‌های متناوب وی را از رفتن به مدرسه منصرف کنید. دیگر زمان آن رسیده است که به معلمان کودک خود اعتماد کنید.
۱۵. قبل از پایان کلاس‌ها منتظرشان باشید
به هیچ وجه برای آوردن فرزندتان از مدرسه دیر نکنید. پس از اینکه فرزندتان را پس از پایان کلاس مشاهده کردید، به او بگویید:«تو افتخار منی و تو چقدر بزرگ شده ای» با چنین کلماتی حس بزرگ شدن را به فرزندان خود القاء کنید.
در صورت موثر نبودن راهکارهای فوق به یک روانشناس کودک مراجعه نمایید.
مرکز مشاوره دیدار 02188893258
www.clinicdeedar.com
http://t.me/clinicdeedar
