برای ورود به دنیای آدم ها ی جرات مند باید از سه مرحله زیر عبور کنید:
- پیش از اعلام موضع
- مرحله اعلام موضع با جمله سه بخشی
- اعلام موضع در شرایط خاص
1/مرحله پیش از اعلام موضع : این مرحله خود دارای دو قسمت است: ابتدا از موضع خود مطمئن شوید یعنی مشخص کنید که میخواهید بگویید بله یا خیر. اگر مطمئن نیستید بگویید که برای پاسخ دادن باید کمی فکر کنید و زمان پاسخ گفتن را به طرف مقابل اعلام کنید. دیگر اینکه اگر شما کاملا متوجه نشده اید که فرد مقابلتان از شما چه تقاضایی دارد از او توضیح روشنی بخواهید.
2/مرحله اعلام موضع با جمله سه بخشی – این مهمترین تکنیک جرأت مندی را در بر می گیرد. بنابراین برای اجرا بایستی از دو مهارت کلامی و مهارت غیر کلامی آگاه باشید. قبل از توضیح این مرحله ابتدا به توضیح مهارت کلامی و غیر کلامی توجه کنید.
مهارتهای کلامی و غیر کلامی
رفتار جرات مندانه شامل مهارتهای کلامی و غیر کلامی است.روانشناسان اظهار می کند که دو سوم پیام های انسانها در روابط بین فردی، از طریق ارتباط غیر کلامی منتقل می شود. مهارتهای غیرکلامی شامل حالات چهره، ژست ها، حرکات بدنی، تن صدا، سرعت و لحن گفتار، تکان دادن سر، تماس جسمی و فاصله فضایی است. مهارتهای کلامی شامل نه گفتن، درخواست کردن، اظهار نظر کردن احساسات و غیره می باشد. به همین دلیل رفتار جرأت مندانه موثر مستلزم بکار گیری مهارتهای کلامی و غیر کلامی می باشد.
فرض کنید دوستی می خواهد موبایل، لب تاپ، ماشین و یا هر چی دیگر را از شما فرض بگیرد قاطعانه ترین و در عین حال محترمانه ترین جمله ای که می توانید بگویید از سه بخش تشکیل شده است.
الف) بخش همدلانه با بازخورد مثبت
این بخش که با کلمه من شروع می شود فضا را دوستانه می کند و از پرخاشگرانه بودن جمله تان جلوگیری می کند. از طرفی طرف مقابل معمولا می فهمد که شما علت درخواست و مشکل او را درک کرده اید. “من میدونم که تو لب تاب منو لازم داری اما …”
ب) بخش استدلالی
در این بخش دلیل یا دلایل تصمیم خودمان را اعلام می کنیم، این دلایل باید تا حد امکان کوتاه، واضح و روشن باشند. یادتان باشد آوردن دلیل اضافی به ضرر خودتان تمام می شود. اما چون تصمیم گرفتم لب تابم را به کسی قرض ندهم یا چون در طول روز به آن احتیاج دارم”
ج) بخش قاطع اعلام تصمیم
خیلی ها به این بخش نمی رسند و به همین خاطر جمله ناتمامشان موجب می شود طرف مقابل سوء استفاده کند و سکوت در این بخش را دلیل بر رضایت بگیرد. در این بخش تصمیممان را بدون تعارف اعلام می کنیم. “لب تاپم را قرض نمیدهم”
به این نوع جمله های سه بخشی رد قاطعانه یا جرأت ورزی قوی گفته می شود و اگر طرف مقابل درخواست را تکرار کرد ما دقیقا همین جمله را بی کم و کاست تکرار می کنیم.
۳/ مرحله اعلام موضع در شرایط خاص
اگر طرف مقابل خیلی سمج بود می توان از تکنیک های خاص استفاده کرد این تکنیک ها عبارتند از :
الف) سی دی خش دار
در این تکنیک که به آن صفحه خط افتاد هم می گویند دقیقا مثل یک سی دی آسیب دیده مرتب یک جمله را بی کم و زیاد تکرار می کنیم. این یک جمله همان بخش دوم و سوم مرحله قبل مرحله اعلام موضع با جمله سه بخشی می باشد. یادتان باشد شما هیچ چیزی نمی شنوید زبان بدنتان باید قاطعانه و بدون تغییر باشد. راستی اگر شما جای طرف مقابل باشید از این همه تکرار خسته نمی شوید؟ خب هدف همین است.
ب) قاطعیت پیش رونده
شما می توانید از یک جمله سه بخشی محترمانه شروع کنید و در صورت ادامه مرتب زبان بدن و لحن و محتوای جمله تان را قاطعانه تر کنید و اگر جواب نداد محیط را ترک کنید این تکنیک برای ایستادگی در مقابل دعوت به سیگار و مشروب و مواد مخدر کاربرد دارد.
ج) خلع سلاح
همانطور که گفته شد افراد پرخاشگر می خواهند با برچسب زدن و جریحه دار کردن احساساتتان به هدفشان برسند. شما بعد از بکار بردن جمله سه بخشی در مقابل این افراد معمولا می شنوید «خیلی خودخواهی» بهترین راه مقابله با این افراد این است که بگویید اگر این خودخواهیه آره من خودخواهم و او سلاحش را از دست خواهد داد البته باید مطمئن بود که طرف می خواهد سوء استفاده کند.
د) خود را به خنگی زدن
این تکنیک در مقابل انتقادهای زیاده از حد کاربرد دارد. مثلا اگر کسی به نحوه ی کارتان ایرادی غیر منطقی گرفت و گفت تو کارت را بلد نیستی می توانید زبان بدن ساده لوحانه به خود بگیرید، یک لبخند احمقانه بزنید و بگویید آره اتفاقا خودم هم فکر می کنم کارم را بلد نیستم.
و) عوض کردن موضوع صحبت
اگر با چند بار گفتن جمله سه بخشی نتیجه نگرفتید موضوع صحبت را عوض کنید.
انواع شیوه های نه گفتن
در بعضی از موقیتها به ویژه در شرایطی که فشار گروهی وجود دارد شاید یک بار نه گفتن برای کاهش فشار گروه کافی نباشد از این رو لازم است با روشهای مختلف نه گفتن آشنا شوید.
مهم ترین این روشها عبارتند از:
1- صرفا گفتن کلمه «نه »، نه متشکرم
۲- گفتن «نه» همراه با توضیح و دلیل، نه متشکرم من سیگار نمی کشم.
٣- بهانه آوردن، نه متشکرم من عجله دارم باید بروم.
۴- پشت گوش انداختن، نه متشکرم شاید وقتی دیگر.
۵- عوض کردن موضوع، سپس صحبت کردن در مورد موضوعی دیگر، راستی فیلم دیشب را دیدی؟
6- رو کم کنی، تکرار نه به شیوه های مختلف : نه متشکرم، نه نه ، علاقه ای ندارم
۷- دور شدن، گفتن نه و بعد دور شدن.
۸- بی اعتنایی، نادیده گرفتن شخص مقابل
9- اجتناب از موقعیت، دوری کردن و ترک موقعیتی که در آن احتمال کشیدن سیگار وجود دارد
۱۰ – شوخی کردن، من به مواد حساسیت دارم.
۱۱- خود را در گروه متفاوت قرار دادن، ما در خانواده مان هیچ وقت مواد استفاده نمی کنیم.
۱۲- برتری دادن خود نسبت به طرف مقابل، عاقل تر از آنم که به طرف مواد مخدر بروم.
اما چگونه با ابراز وجود نه بگوییم ؟
١- پاسخ خود را با یک «نه »، واضح، محکم و قابل شنیدن شروع کنیم.
۲- از معذرت خواهی یا توجیه استفاده نکنیم (دلیل آوردن با توجیه و عذرخواهی تفاوت دارد).
۳- مطمئن باشید که حق نه گفتن دارید.
۴- وقتی نه گفتید منتظر نمانید ترغیبتان کنند تا عقیده ی خود را عوض کنید بلکه با عوض کردن موضوع، دور شدن از محل، ادامه دادن به کارها و ، به بحث خاتمه دهید.
۵- فراموش نکنیم که ما به درخواست فرد جواب رد داده ایم نه اینکه خود وی را رد کرده ایم.
6- اگر در خواستی بدون مقدمه و پیش زمینه ی قبلی مطرح شد می توان گفت بعدا به شما خواهم گفت.
۷- مسئولیت نه گفتن را خود به عهده بگیریم و دیگران را بخاطر درخواستشان مقصر ندانیم.
۸- اگر برای نه گفتن يا بله گفتن به اطلاعات بیشتری نیاز دارید از آنها بخواهیم که اطلاعات بیشتری بدهند.
اصول قابل توجه در اجرای تکنیکهای رفتار جرات مندانه
1- رعایت احترام طرف مقابل
۲- فن بیان
۳- روشن، صادقانه و مختصر حرف زدن
۴- استفاده از لغت من، به نظر من، پیشنهاد من و…
۵- اعتقاد به تفاوت بین عقیده و حقیقت
۶- دستور در قالب پرسش و خواهش توأم با احترام منطقی
7- پرهیز از اندرز و نصیحت و جایگزین کردن پیشنهاد دادن
۸- انتقاد بدون ملامت و سرزنش
9- در اختلاف به دنبال راه حل های موافق دو طرف بودن
۱۰ – حرکات صحیح بدنی، درست ایستادن و نشستن، حرکات سر و دست و چهره ی صحیح
۱۱- لحن محکم، قاطع و روشن
۱۲- چهره متین و گشاده رو
۱۳- آهنگ ملایم و منظم کلام
۱۴- پرهیز از بحث و جدل
ابراز وجود هنگام شرمساری
درباره ی استراتژی های مقابله با شرمساری از لحاظ محتوایی چهار نوع پاسخ را می توان ارائه داد.
ا. معذرت خواهی :برای معذرت خواهی می توان از جمله ساده ای مانند متأسفم یا در مراحل بعدی ابراز پیشمانی و یا تلاش برای جبران و تلافی استفاده کرد. مثال: لیوانی که سهوا شکسته شده است.
۲. توضيح :در این مورد برای انکار نقش خود در ارتکاب به عملی ناخوشایند عذر می آوریم که ممکن است بتواند وخامت و شدت عمل را کم کند. “عجب خرابکاری شد، اما تصادفی بود” عمل را توجیه کرده و مسئولیت
آن را می پذیریم اما ناخوشایند بودن عواقب کارمان را منکر می شویم ( بسیار خوب لیوان را من شکستم اما به کسی آسیب نرسید)
٣. شوخی : گاهی برای مقابله با شرمساری خود، به شوخی متوسل می شویم. در این گونه مواقع یک لطیفه مناسب می تواند بدون آنکه ارزش ما را پایین آورد پشیمانی، احساس گناه و شرمندگی ما را به خوبی نشان دهد.
۴. اجتناب: در این حالت از پرداختن به موضوع طفره می رویم و بحث را عوض می کنیم گاه ممکن است ساکت بمانیم و یا محل را ترک کنیم. البته گاه ممکن است افراد، بیش از یک استراتژی مقابله ای استفاده نمایند.
در چه موقعیت هایی رفتار جرأت مندانه مناسب نیست؟
١- زمانی که فرد مقابل در شرایط نامطلوبی قرار دارد. مثلا، همسایه شما نیمه شب دچار بیماری شده و درخواست ماشین کرده است.
۲- هنگامی که با فرد بسیار حساس و یا در شرایط نامساعدی روبرو شده اید و احتمال دارد رفتار قاطعانه باعث صدمه به وی و یا گریه کردن و حمله ور شدن به شما باشد.
۳- هنگامیکه دیگران می خواهند شما را تحریک کنند. به طور مثال، زمانی که فردی می خواهد. در خصوص دلایل مضر بودن مواد مخدر با شما بحث نماید در حالیکه خودش مواد مصرف می کند.
۴- موقعیت هایی که جرات مندی احتمال رسیدن به هدف را کاهش می دهد. بطور نمونه، زمانی که مرتکب تخلف رانندگی شده ایم و توسط پلیس در حال جریمه شدن هستیم.
مرکز مشاوره دیدار 02188893258
http://t.me/clinicdeedar
www.clinicdeedar.com
